Op dit moment is nog niet bekend in hoeverre de onderhandelaars vooruitgang hebben geboekt. De afgelopen tijd is weinig naar buiten gebracht door de partijen. Wel is het een gegeven dat een aantal belangrijke vragen openstaan.
Gaan de standpunten van de PVV in de ijskast?
Het is een vraag die veel politici de afgelopen tijd hardop hebben gesteld. Is de PVV bereid om van bepaalde standpunten volledig afstand te nemen? Wilders werd kort na de verkiezingsuitslag aan een aantal controversiële uitspraken en standpunten herinnerd.
Zo heeft hij in het verleden geroepen “minder Marokkanen” in Nederland te willen, de Koran te willen verbieden en de “moslimimmigratie” te willen verminderen. Wilders heeft tijdens de verkiezingscampagne aangegeven deze standpunten in de ijskast te willen zetten.
Zowel Pieter Omtzigt van NSC als een aantal oppositiepartijen hebben hier hun zorgen over geuit. Iets in de ijskast zetten, doe je meestal tijdelijk – om het er vervolgens weer uit te halen. Zal Wilders echt afstand nemen van zijn islamstandpunten? Dat is een vraag die een rol kan spelen tijdens de kabinetsformatie.
Durft Omtzigt met Wilders in een kabinet?
De ogen zijn de komende weken vooral gericht op Pieter Omtzigt. Is hij bereid om de stap te zetten en met Wilders in een kabinet te stappen? Inhoudelijk verschillen de partijen nogal van elkaar. Wilders is in zekere zin een voorstander van etnisch profileren, terwijl Omtzigt zich juist opwerpt als verdediger van de slachtoffers van de toeslagenaffaire – die nota bene in de problemen kwamen door etnische profilering.
Ook is NSC een groot voorstander van de democratische rechtsstaat en internationale afspraken. De PVV, daarentegen, lijkt daar juist een ander beeld bij te hebben. Wilders en zijn fractie hebben gezegd moskeeën te willen sluiten, een asielstop in te voeren, opzegging van het VN-Vluchtelingenverdrag te willen en minder bemoeienis vanuit de EU na te streven. NSC heeft bezwaren tegen deze punten.
Het is daarnaast ook de vraag wat de VVD gaat doen. Yeşilgöz zei afgelopen maand de PVV in een gedoogconstructie te willen steunen. Dat zette geen zoden aan de dijk: het vertrouwen in haar daalde aanzienlijk onder VVD-stemmers.
Zijn de verkiezingsbeloftes van PVV en BBB haalbaar?
De VVD en NSC hebben vraagtekens bij een aantal verkiezingsbeloftes van de formerende collega’s. Zowel de PVV als BBB zou “gratis bier” plannen voorschotelen aan hun kiezers. Het is een term die in Den Haag gebruikt wordt voor onhaalbare beloftes.
In de programma’s van de PVV en de BBB staan een aantal beloftes die ontzettend veel geld kosten. Een verhoging van de lonen, afschaffing van het eigen risico en een verlaging van de AOW-leeftijd. Deze beloftes zijn volgens NSC en de VVD niet betaalbaar.
Heeft de PVV voldoende capabele mensen?
Na de monsterwinst van de PVV heeft de partij 37 zetels weten te vullen in de Tweede Kamer. De vraag is alleen of er ook voldoende mensen zijn om in een kabinet te functioneren. Voor Wilders is de uitdaging enorm. Een grote partij leiden is een hels karwei. Weinig PVV’ers hebben rechtstreeks toegang tot Wilders en dat maakt vooral het behouden van de eenheid in de partij een echte uitdaging.
Dan is het ook nog de vraag welke bewindslieden namens de PVV in een kabinet zouden treden. Het kan zomaar zijn dat Wilders vijf ministers of staatssecretarissen mag aanleveren. Komen deze dan uit de Kamer, of juist niet? En wie vervangt deze Kamerleden?
Gaat Wilders een kabinet leiden?
Dit is de hamvraag voor veel mensen. Is Wilders degene die een kabinet gaat leiden en dus premier van Nederland wordt? Het lijkt voordehandliggend, maar het is geen gegeven. Wilders kan in theorie een kandidaat naar voren schuiven, of ervoor kiezen om een ander met de premierbonus te laten strijken.
Meestal levert de grootste partij de premierskandidaat, maar dat is niet altijd zo. Het is in de afgelopen zestig jaar een aantal keren voorgekomen dat een kleinere kabinetspartij de premier levert.
Gaat Wilders als premier het nieuwe kabinet leiden? De tijd zal het leren.
