Een analyse van de onverwachte monsterwinst van de PVV
Het scenario dat niemand verwachtte
De monsterwinst van de PVV komt als een verrassing. In de afgelopen maanden werd er in de media heftig gespeculeerd over mogelijke coalities en toekomstige kabinetten. Zou Nederland voor het eerst een vrouwelijke premier krijgen? Is Omtzigt wel geschikt om een kabinet te leiden? Of zou het Timmermans-effect dan eindelijk uitkomen? Van alle scenario’s die gesuggereerd werden, leek niemand te kunnen bedenken wat de nieuwe werkelijkheid zou gaan worden: Geert Wilders als premier van Nederland.
Het roept vragen op over de problemen in ons land. Is een groot deel van onze bevolking racistisch en tegen de Islam, vragen burgers zich op socialmediakanalen af. Hebben moslims nog wel een toekomst in het ooit zo tolerante Nederland? Gaan de grenzen dicht en komt er een asielstop?
De vragen en zorgen zijn terecht. Niet alleen zijn de uitspraken van Wilders voor veel mensen controversieel, maar bovenal discriminerend richting moslims. Juist voor de islamitische gemeenschap in Nederland is de uitslag van de verkiezingen pijnlijk.
Daarnaast is het de vraag in hoeverre Wilders een kabinet kan gaan vormen. Niemand kan eromheen dat hij de grote winnaar is, ook zijn tegenstanders niet. Er zijn partijen die openstaan voor samenwerking met de PVV, maar de formatie wordt verre van makkelijk.
Hoe kan het dat de PVV heeft gewonnen?
Waar het onverwachte aantal stemmen voor de PVV nou precies vandaan komt, blijft speculeren. Wel zijn er een aantal factoren die suggereren waarom Wilders als grote winnaar uit de verkiezingen is gekomen.
- Immigratie en woningnood
Dit zijn twee belangrijke en actuele thema’s in de politiek. In de campagnes ging het de afgelopen maanden voornamelijk over immigratie en een tekort aan huizen. Het vorige kabinet is zelfs gevallen op het onderwerp immigratie, waarbij de VVD een duidelijke afslag naar rechts heeft gemaakt. Voor partijleider Yesilgoz is een streng immigratiebeleid dan ook een belangrijke pijler in de campagne geweest. En ze was niet de enige: ook Omtzigt van NSC heeft zich kritisch opgesteld tegen immigratie. Tel daarbij op dat er een groot woningtekort is waar mensen last van hebben, en je hebt voldoende fundering.
- De zwevende kiezer
Ook dit blijft speculeren, maar de kans is aanwezig dat bij deze verkiezingen meer zwevende kiezers voor de PVV hebben gekozen. Wilders heeft namelijk een “mildere” toon aangeslagen – een verhaal waar de media gretig in mee is gegaan – en dat maakt het voor twijfelaars makkelijker om voor de PVV te kiezen. Een paar jaar geleden was het voor sommigen misschien not done om te zeggen dat je op de PVV stemde, maar dat ligt dit keer anders.
Overigens is het de vraag wat die mildere toon precies inhoudt. Zoals Jeroen Pauw afgelopen week terecht aanhaalde, verandert die toon niets aan het feit dat Wilders de Islamitische bevolking in Nederland al jaren als tweederangs burgers wegzet.
- Peilingen en strategische stemmers
Peilingen zijn leuk om te volgen, maar ze doen meer kwaad dan goed. De media krijgen namelijk ontzettend veel macht met peilingen en prognoses. Ze schetsen een beeld dat mensen in een bepaalde richting kan duwen, en dat beeld klopt niet altijd.
Met peilingen worden mensen beïnvloed om op een bepaalde manier te stemmen. De zwevende rechtste kiezer die vreest voor een linkse winst van Timmermans, kan zich gedwongen voelen een tegengeluid te laten horen. Door bijvoorbeeld op de PVV te stemmen, een proteststem tegen de PvdA.
Wat voor kabinet krijgt Nederland?
De hamvraag die Nederland de komende dagen zal bezighouden: wordt Geert Wilders premier van Nederland? Een terechte vraag, maar bij een kabinetsformatie zijn we nog lang niet. Formeren is namelijk een complex proces, en al helemaal in het huidige politieke klimaat.
Kabinet over rechts
Er zijn twee partijen die met Wilders in gesprek willen: NSC van Pieter Omtzigt, die waarschijnlijk 20 zetels meebrengt, en de BBB van Caroline van der Plas met naar verwachting 7 zetels. Samen is dit conservatieve blok goed voor 64 zetels.
Ondanks dat de partij van Yesilgoz een van de grote verliezers is van de verkiezingen, speelt haar partij alsnog een sleutelrol in de formatie. In feite zit de VVD op dezelfde rechtse lijn als de PVV. Alleen dan zonder het anti-Islam verhaal. De vraag is alleen in hoeverre de VVD mee gaat werken aan een rechts kabinet. Yesilgoz houdt de deur op een kier, maar gaat hard to get spelen.
Kabinet over het midden
Dan is er nog een ander scenario. Een coalitie op links zonder de PVV. Zoals veel teleurgestelde en boze kiezers aanhalen op X en op Instagram, is een kabinet zonder de PVV prima mogelijk. GroenLinks – PvdA kan met VVD, D66 en NCS een middenkabinet vormen.
Samen hebben deze partijen een meerderheid en is regeren zonder Wilders goed te doen. De vraag is alleen of Nederland dit gaat accepteren. Het uitsluiten van de winnaar komt de democratie wellicht niet ten goede.
Los van de grote zorgen die er onder de bevolking zijn over Wilders als premier, zou het uitsluiten van de PVV ophef kunnen veroorzaken onder rechtse kiezers. Het zou een signaal afgeven dat de grootste partij buitenspel wordt gezet en dat de stem van de burger zo goed als zinloos is.
Daarbij moeten we vooral de vrees van islamitische Nederlands niet vergeten. Want een deel van hen heeft een nachtmerrie werkelijkheid zien worden. De partij die moslims al jaren als tweederangsburgers beschouwd en labelt, lijkt nu voor het eerst de grootste partij van Nederland te zijn.
Minder dan een kwart van de stemmers heeft voor de anti-Islam rhetoriek van de PVV gekozen. Ondanks het feit dat dit niet het merendeel van Nederland vertegenwoordigt, houdt de Islamitische gemeenschap hier een bittere nasmaak aan over. En dat is begrijpelijk.
